Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος

Μουτσάνας Ελευθέριος

Παιδίατρος

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος σε αριθμούς

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος προκαλεί παγκοσμίως 500.000 κρούσματα το χρόνο εκ των οποίων τα 50.000 καταλήγουν σε θάνατο [1]. Στην Ευρώπη το 90% των κρουσμάτων οφείλεται στην οροομάδα Β. Η θνητότητα ανέρχεται στο 10% [2] ενώ στην περίπτωση μηνιγγιτιδοκοκκικής σηψαιμίας φθάνει στο 40% [3]. Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος μπορεί να προκαλέσει θάνατο σε 24 ώρες και είναι εύκολο να μη διαγνωστεί σωστά [4, 5]. Μέχρι και 20% των ατόμων που επιβιώνουν εμφανίζουν μόνιμη αναπηρία, όπως εγκεφαλική βλάβη, κώφωση, νεφρική ανεπάρκεια ή ακρωτηριασμό άκρων [6]. Όλες οι ηλικιακές ομάδες μπορούν να προσβληθούν από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, με τα βρέφη, νήπια, έφηβους, νεαρούς ενήλικες να αποτελούν τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς [7]. Το 10% του γενικού πληθυσμού είναι ασυμπτωματικοί φορείς N. meningitidis [4] ενώ στα πρώτα 30 χρόνια της ζωής κάθε άτομο υπολογίζεται ότι θα είναι φορέας του μηνιγγιτιδόκοκκου για 10 περίπου φορές [8].

Επιδημιολογικά στοιχεία

Οι 5 κύριες οροομάδες που προκαλούν το μεγαλύτερο ποσοστό διεισδυτικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου παγκοσμίως είναι οι A, B, C, W-135 και Y. Στη χώρα μας κατά τη χρονική περίοδο 1993 – 2013 ο συνολικός αριθμός καταγεγραμμένων περιστατικών μηνιγγίτιδας από μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας Β ανέρχεται σε 990 και για την οροομάδα C σε 283 [9]. Από το 2010 μέχρι σήμερα η οροομάδα Β προκαλεί σταθερά πάνω από το 85% των κρουσμάτων της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Την τελευταία επταετία τα θανατηφόρα κρούσματα από βακτηριακή μηνιγγίτιδα οφείλονταν σχεδόν αποκλειστικά στον μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας Β, ενώ το 2012 σε σύνολο 61 περιστατικών μηνιγγίτιδας η θνητότητα ανήλθε σε 11,5% [9]. Το 2013 η επίπτωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό αυξήθηκε κατά 11,5% (2012: 0,55/100.000, 2013: 0,61/100.000), στους εφήβους κατά 68% (2012: 0,99/100.000, 2013: 1,66/100.000) και στα νεαρά βρέφη κάτω του έτους κατά 700% (2012: 0,94/100.000, 2013: 7,52/100.000) [9].

Διαθέσιμα εμβόλια

Μέχρι σήμερα στη χώρα μας κυκλοφορούν συζευγμένα πολυσακχαριδικά εμβόλια που προστατεύουν έναντι των 4 από τις 5 οροομάδες, είτε με τη μορφή μονοδύναμου εμβολίου έναντι της οροομάδας C (με ένδειξη από 2 μηνών) είτε με τη μορφή 4-δύναμου εμβολίου έναντι των οροομάδων A, C, W-135, Y (με ένδειξη από 2 ετών). Η ανάπτυξη ενός εμβολίου έναντι της οροομάδας Β, με δυνατότητα παγκόσμιας κάλυψης , δεν ήταν μέχρι πρόσφατα τεχνικά εφικτή. Βασικοί λόγοι της δυσκολίας αυτής ήταν αφενός μεν οι πολύ συχνές μεταλλάξεις του βακτηρίου αφ’ ετέρου δε οι ομοιότητες που υπάρχουν στη δομή του πολυσακχαριδικού ελύτρου (κάψας) της οροομάδας Β με αυτή των γλυκοπρωτεϊνών του ανθρώπινου νευρικού ιστού. Οι εν λόγω ομοιότητες κατέστησαν αδύνατη για περισσότερα από 20 χρόνια τη χρήση πολυσακχαριδικού εμβολίου έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β. Τελικά, τα τεχνικά αυτά εμπόδια ξεπεράστηκαν με τη χρήση μιας καινοτόμου τεχνολογίας που ονομάζεται Αντίστροφη Μηχανική Ανάπτυξης Εμβολίων (Reverse Vaccinology) [10]. Η συγκεκριμένη τεχνολογία βασίζεται στη μελέτη του γονιδιώματος και περνώντας από διάφορα στάδια στο εργαστήριο, στοχεύει στην αναζήτηση των πλέον συχνών, εξελικτικά σταθερών και κατ’ εξοχήν ανοσογόνων αντιγόνων. Η Reverse Vaccinology επέτρεψε για πρώτη φορά την ανάπτυξη πρωτεϊνικού εμβολίου, με 4 διαφορετικές πρωτεΐνες (πολυσυστατικό), έναντι της οροομάδας Β με δυνατότητα παγκόσμιας κάλυψης. Το νέο αυτό εμβόλιο ονομάζεται Bexsero®.

Παραπομπές

1. http://www.who.int/vaccine_research/diseases/soa_bacterial/en/index1.html

2. Stephens DS. Conquering the meningococcus. FEMS Microbiol Rev 2007;31:3-14.

3. Centers for Disease Control and Prevention. Meningococcal Disease, Ch 13. In: Atkinson W, Wolfe S, Hamborsky J, eds. The Pink Book: Epidemiology and Prevention of VaccinePreventable Diseases. 12th ed. Washington DC: Public Health Foundation, 2011.

4. World Health Organization. Meningococcal meningitis factsheet. 2010.

5. Thompson et al. Clinical recognition of meningococcal disease in children and adolescents. Lancet 2006;367:397-403.

6. Rosenstein et al. Meningococcal disease. N Engl J Med 2001; 344:1378-1388.

7. European Centre for Disease Prevention and Control. Surveillance of invasive bacterial diseases in Europe 2008/2009. Stockholm: ECDC; 2011.

8. Trotter et al. The natural history of meningococcal carriage and disease. Epidemiol Infect 2006; 134: 556–566.

9. http://www.nsph.gr/files/001_Dimosias_Dioikitikis_Ygieinis/EKAM/Apologis... KAM_Apologismos_2013.pdf

10. Rappuoli R. Reverse Vaccinology. Curr Opin Microbiol 2000; 3:445–450.

11. Bexsero®: Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος

12. http://www.nj.com/mercer/index.ssf/2014/01/princeton_university_offering... l_meningitis_vaccinations_this_week.html

13. http://in.reuters.com/article/2014/02/01/usa-california-meningitisidINL2...

Διαβάστε στα παρακάτω αρχεία για: